Συνεχίζοντας την ιστορία του εποικισμού της Πάρου, μέσα από επιγραφές, από τοπωνύμια και από επώνυμα. Τοπογραφίες που θυμίζουν την παραμονή στο νησί ανθρώπων κατά τη βυζαντινή εποχή είναι: των Βαρσαμάδων (Δραγουλάς, Μάρπησσα), Λογαράς (Πίσω Λιβάδι), Λογοθέτη (Λεύκες), Λογγοβάρδα (όπου η ομώνυμη μονή), Παρκιά (Παροικιά), Πρωτόρια (δυτικά της Νάουσας), πύργος των Κατακουζηνών (Καμάρες), Πύργος των Χαμαρταίων, πύργος των Αλησαφαίων, Σγουρού, Σκληρούδαινας (Παροικιά).

Τοποθεσίες που συνδέονται με πειρατικές επιδρομές υπάρχουν: το Σαρακήνικο ΝΔ της Παροικιάς (από την απόβαση στο μέρος εκείνο των Σαρακηνών πειρατών), Ποταμός και πηγή Σαρακήνικου στη Νάουσα, Σαρακήνικα (νότια της Νάουσας, όπου σώζεται ακρόπολη με διπλό οχυρωματικό τείχος), Σκλαβούνα (Νάουσα). Στα Ψαριανά, γειτονιά της Νάουσας, είχαν εποικίσει Ψαριανοί πρόσφυγες μετά την καταστροφή του νησιού τους από τους Τούρκους (1824).

Οι εγκαταστάσεις οικογενειών από την Κρήτη ήταν οι πολυπληθέστερες σε σύγκριση με τις άλλες άλλων εποίκων. Το μαρτυρούν τοπωνύμια, επώνυμα και επιγραφές σε εικόνες, εκκλησίες, αλλά και η γλωσσική συγγένεια Κρήτης-Πάρου. Τοποθεσίες που υπενθυμίζουν παρουσία κρητικών: Κρητικός, Φώσκολου, Χάνδακας, Δρακάκη, Καπαρού, Κοτάκη, Μαναρόλη, Μορόνου, Περγαντή, Σφάκη, Σολωμού.

Από τα επώνυμα: Βασιλάκης, Βλαστός, Γαβαλάς, Γαλανάκης, Δραγάτης, Δρακάκης, Καπαρός, Καλλέργης, Κονταράτος, Καντιώτης, Νταμίας (Δαμίας), Λεονταράκης, Μεσαρίτης, Μοστράτος, Μουσούρης, Νικηφοράκης, Παιδιάτης, Πενιζέλος, Περάκης, Πικρός, Ρίτσος, Σηφάκης, Σιδεράκης, Σκληρός, Σκορδίλης, Σκορδούλης, Στέλλας, Σφακιανός, Τάγαρης, Φούσκης, Χανιώτης, Χριστόφορος, κ.α. 

Από την Πελοπόννησο τον 17ο αι. ο Τζανάκης Μαυρογένης, εποίκισε την Πάρο.

Οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, εγκαταστάθηκαν βόρεια της Εκατονταπυλιανής στην Παροικιά και μνημονεύονται με τα τοπωνύμια Προσφυγικά και Συνοικισμός.

Συνώνυμα επίθετα παριανών

Συνώνυμα επίθετα και διαφορετικά, η Χώρα για παράδειγμα έχει πάρα πολλά. Αντίστοιχα υπάρχουν στη Νάουσα και τα χωριά. Εκεί μονοπωλούνται πάλι, επίθετα αρκετά.

Στην Παροικιά λόγου χάρη Μαύρηδες, Μπαρμπαρήδες, Δαφερέρηδες, Δραγάτηδες, Τσαντάνηδες, Σαρρήδες. Στη Νάουσα Καρποδίνηδες, Τριπολιτσιώτηδες, Μπαφίτες, στην Μάρπησσα, Τσιγώνηδες, Τριβυζάδες, Μελανίτες.

Και τώρα άλλα επίθετα συνώνυμα και μη, όπου τα συναντούμε σε όλο το νησί.

Στον Έλητα, στο Δάσος, Σαμαλτάνηδες, Αρκουλήδες, Σκαραμαγκάδες και Δρακάκηδες, Φραγκούληδες, Λουκήδες. Κακάπετρα και Παροικιά, Μαύρηδες, Μπαρμπαρήδες, Καλακώνηδες, Γιατροπούληδες, Σιφναίηδες, Σαρρήδες. Τσαντάνηδες, Μαούνηδες, Πατέληδες, Μπιζάδες, Δαφερέρηδες, Ιορδάνηδες, Πάσσηδες και Μουρλάδες.

Κρωτήρι και Καλάμι, Αλιφιέρηδες, Κοντούδες, Μαλατέστηδες, Καρποδίνηδες, Ακάλεστοι, Σπανήδες.

Καμάρες και στη Νάουσα, Σάντα Μαρία και Αμπελά, άλλα επίθετα εκεί και διαφορετικά. Κορτιάνηδες, Βιώνηδες, Κρητικήδες, Μπαρμπαρήγηδες, Νίκηδες και Τσουνάκηδες, Μπάληδες, Δευτερήγηδες. Τριπολιτσιώτηδες στη Νάουσα, Φράγκηδες, Βαβανήδες, Μπαφίτηδες, Μαλαματένηδες, Ταντάνηδες, Ζουμήδες.

Φύγαμε από Νάουσα πάμε Κάτω Χωριά, στον Πρόδρομο, στα Μάρμαρα, Μάρπησσα, Λογαρά. Αντιπαριώτηδες στα Μάρμαρα, Χριστοφόρηδες, Βαζαίοι, Καλλέργηδες, Κληρονόμηδες, Αλιπράντηδες και Τζανακοπουλαίοι. Στον Πρόδρομο, Καβάλληδες, Γεμελιάρηδες, Ριτσαίοι, Παυλάκηδες, Σηφάκηδες, Σομπόνηδες, Μηλαίοι. Στη Μάρπησσα, Τσιγώνηδες, Τζιώτηδες, Φωκιανήδες, Πατέληδες, Μαλαματένηδες, Τριβυζάδες και Φραντζήδες. Λουρίδηδες, Φυσιλάνηδες, Παντελαίηδες, Ασωνήτες, Μπάληδες, Ανουσάκηδες, Αγουραίοι, Μελανήτες. Στον Κώστο, Μπογιατζήδες, Βελέντζηδες, Ζουμήδες, Ρούσσηδες, Λαχταρίδηδες, Κανάληλες, Χερουβήδες. Στις Λεύκες και στα Θαψανά, Χανιώτηδες, Λουκήδες, Κονταράτηδες, Δεσύλληδες, Καστανιάδες και Αρκουλήδες, Στέλληδες, Βιτζηλαίηδες, Γκίκηδες και Αρκάδες, Κρυστάληδες, Αλιπράντηδες, Περράκηδες, Μαυραγκάδες.

Στην Αγγαιριά, Χανιώτηδες, Ραγκούσηδες, Λουκήδες, επίθετα των Λευκιανών, μα Λευκιανές και οι ρίζες. Στην Αλυκή, Σκανδάληδες, Παρούσηδες, Γαβαλλάδες, στο Καμάρι, Παντελαίηδες, Δρακάκηδες, Σκιαδάδες. Βουτάκο, Δεντρολίβανο στη Πούντα και Σωτήρες,  Νίκηδες και Κανίρηδες, Μπιζάδες και Σπανήδες.

Αυτά κι’ άλλα επίθετα που δεν τ’ αναφέρω, κατέγραψε η πένα μου με πολύ ενδιαφέρον.  

Πηγές: «Παριανά τευχ. 93», «Παριανές ποιητικές εικόνες του Γεωργίου Ιορδάνη»

Χριστόδουλος Α. Μαούνης