Την ιστορία του εποικισμού της Πάρου τη διαβλέπουμε μέσα από την ιστορία του νησιού από τον 13ο αι., μέσα από επιγραφές, μέσα από τα τοπωνύμια και μέσα από τα επώνυμα. Επώνυμα που εγκαταστάθηκαν στο νησί και μας θυμίζουν εποικιστικές φάσεις από την βυζαντινή εποχή ως τον εικοστό πρώτο αιώνα.

Επώνυμα που φανερώνουν μετοίκηση ανθρώπων από άλλα μέρη, που σήμερα είναι απόγονοι εποίκων όπως: Αργυρόπουλος, Χαμάρτος, Βενιέρης, Μωραΐτης, Τριπολιτσιώτης, Κυδωνιεύς, Δημητρακόπουλος, Γράβαρης, Καστρουνής, Κρητικός, Φωκιανός, Μηλαίος, Σμυρναίος, Κυπραίος, Μπαφίτης, Χανιώτης, Καντιώτης, κ.α.

Την προέλευση πολλών κατοίκων της Πάρου μαρτυρούν τα ονόματα που δείχνουν την πατρίδα των εποίκων, επειδή συνηθιζόταν να αποκαλούνται οι νεοφερμένοι από τους ντόπιους με το πατριδωνυμικό τους όνομα και έτσι σιγά-σιγά ξεχάστηκε το πραγματικό τους επώνυμο. Παράδειγμα: μαστρο-Λευτέρης Ιωαν. ΜήτροςΜωραΐτης. Στο τέλος έμενε ως επώνυμο ή ως παρωνύμιο το όνομα της πόλης ή της περιοχής ή του νησιού απ’ όπου καταγόταν. Υπάρχει και η αντίθετη περίπτωση: σε παριανό έγγραφο αναφέρεται ΜικέςΛεόντιος Ψαριανός, πλοίαρχος. Οι απόγονοι του αφού άφησαν το πατριδωνυμικό «Ψαριανός» κράτησαν το «Λεόντιος» που το μετέτρεψαν σε Λεοντής, επώνυμο που υπάρχει μέχρι σήμερα στην Πάρο.

Τοποθεσίες που απηχούν εγκατάσταση εποίκων από άλλες πόλεις είναι οι: των Αξώτω (στο Άσπρο Χωριό), Αρβανίτης (στον Δραγουλά), Βουρλιώτης (Νάουσα), Βροντάδο (Κώστος), Τζάντες (Λεύκες), Καρπάθιο, Καρπαθίου, Καρπαθιώτης (Μαράθι), Κορωνιώτασσα, Κορωναίος (κοντά στ’ Άγριο-Λούκα τα βουνά), Κρητικός (δυτ. της Μάρπησσας), Μανιάτες (Δραγουλάς), Μυκονιάτη, Συνοικισμός ή Προσφυγικά (Παροικιά), Χάνδακας, Ψαριανά, κ.α.

Και επώνυμα που δηλώνουν τον τόπο καταγωγής: Αθηναίος, Αϊβαλιώτης, Αιγινήτης, Αμοργιανός, Αναπλιώτης, Ανδριώτης, Αντιπαριώτης, Αξιώτης, Αργείτης, Αρκάς, Αρτακηνός (από την Αρτάκη Μ. Ασίας), Αστυπαλιώτης, Βατικιώτης (από τα Βάτικα της Λακωνίας), Βατοπεδινός, Δαμασκηνός, Ευριπιώτης (από τον Εύριπο της Εύβοιας), Ζαντιώτης (από το Ζάντε-Ζάκυνθος), Θηβαίος, Ιθακήσιος, Καλαματιανός, Καντιώτης (από την Κάντια-Χάνδακα της Κρήτης), Καριώτης (από την Ικαρία), Καρυστινός, Κρητικός, Μαγνησιώτης (από τη Μαγνησία Μ. Ασίας), Μαρμαρηνός, Μελανίτης, Μεσολογγίτης, Ναυπλιώτης, Ολύμπιος, Πατινιώτης (από την Πάτινο-Πάτμο), Ροδίτης, Ρουμελιώτης, Σαγκριώτης (Σαγκρί της Νάξου), Σάμιος, Σαντοριναίος, Σερφιώτης, Σίφνιος, Συριανός, Συριώτης (από τη Σύρο), Σμυρναίος, Σφακιανός, Τζιώτης, Τηνιακός, Τσιριγώτης, Φωκιανός, κ.α.π.

Ή άλλα επώνυμα, που οι φέροντες αυτά ήταν Κρητικοί, Πελοποννήσιοι, Επτανήσιοι κ.α.: Βαρούχας, Βασιλειόπουλος, Γράβαρης, Γερμενής, Δαμίας, Δημητρακόπουλος, Ζησιμόπουλος, Καλλέργης, Κονταράτος, Παπαβασιλείου, Παυλάκης, Σιδεράκης, Σκορδίλης, Σκούφος, Σκούφης, Σταματελάκης, Σφαέλος, Τάγαρης, Χαλκιόπουλος, Χαμηλοθώρης, Φιορεντίνος, Ψαράκης, κ.α.

Από τη βυζαντινή και την ενετική εποχή έχουμε τα πραγματικά επώνυμα όσων είχαν ξεκινήσει από τα ελληνικά και ευρωπαϊκά μέρη, επειδή αυτοί κράτησαν τα επώνυμα τους, οι περισσότεροι: Αγαλλιανός, Αλησάφης, Αργυρόπουλος, Αρκουλής, Ασπρόπουλος, Βαλσαμής, Βιτσαράς, Ιορδάνης, Κονδύλης, Κοντόσταυλος, Λογοθέτης, Λογαράς, Λύκαρης, Μπελώνιας, Πρωτόδικος, Χαμάρτος, κ.α.

Επίσης φράγκικα επώνυμα που φανερώνουν εποίκιση ξένων στο νησί, που με την πάροδο των χρόνων αφομοιώθηκαν με το ντόπιο στοιχείο και ως προς το θρήσκευμα και ως προς τη γλώσσα: Αλιπράντης, Αλιφιέρης, Αργουζής, Βενιέρης, Βιάζης, Γαϊτάνος, Γεμελιάρης, Δαβερώνας, Δαφερέρας, Δαμιράλιας, Δελαγραμμάτης, Δελέντας, Δενέγρης, Δεσύλλας, Δουδέσκος, Καβάλλης, Καζανόβας, Κορτιάνος, Κρίσπης, Μαλατέστας, Μουδάτζος, Μπαρμπαρής, Μπαρμπαρήγος, Μπιζάς, Ντελαγραμμάτικας, Παγώνης, Ραγκούσης, Στέλλας, Τριβιζάς, Τσιγώνιας, κ.α.

Πηγές: «Παριανά τευχ.93»

Χριστόδουλος Α. Μαούνης