Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση του 1821, οι Έλληνες ήταν σχεδόν έτοιμοι για τη ριψοκίνδυνη εξόρμηση τους. Είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία εξέχοντα μέλη που είχαν μάθει στα σχολεία που διδάσκονταν γιατί πρέπει να αποκτήσουν την εθνική τους ελευθερία. Είχαν προετοιμαστεί για τον αγώνα «υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», καθοδηγημένοι από τους διδασκάλους του Γένους, τους ιερείς, τους μοναχούς και άλλους παράγοντες.

Στο προσκλητήριο αυτό, δεν έμεινε αμέτοχη η Πάρος. Υπήρξε μια ζωντανή παρουσία στον Αγώνα του 1821. Εκτός της προσφοράς της Μαντώς Μαυρογένους, πρόσφερε η Εκατονταπυλιανή μπαρούτι και βόλια, πρόσφερε ο κλήρος, οι άρχοντες και όσοι μπορούσαν να συνδράμουν ή να πολεμήσουν, κινούμενοι από πατριωτικά αισθήματα. Η Πάρος την εποχή εκείνη δε διέθετε δικά της πλοία για πολεμικούς σκοπούς, επομένως δικαιολογείται η τροπή των Παριανών προς τη ξηρά. Αντ’ αυτού όμως πρόσφεραν χρήματα για κατασκευή πυρπολικών πλοίων και στρατολόγηση νησιωτών, που μετείχαν ως το 1825. Ακολούθησαν αποστολές χρημάτων, πολεμοφοδίων, κρασιού και άλλων αναγκαίων αγαθών για να στηρίξουν τους αγωνιζόμενους Έλληνες.

Πριν πάρουν τα όπλα οι Παριανοί αγωνιστές, είχαν προηγηθεί και πολλοί άλλοι παριανοί, που με την πέννα, τον λόγο, τη διδασκαλία ή τον πλούτο τους, πρόσφεραν υπηρεσίες στην προετοιμασία για την αποτίναξη του ζυγού. Μέσα σ’ αυτούς, οι διδάσκαλοι του Γένους, ο Άγιος Αθανάσιος Τούλιος ο Πάριος, ο Όσιος Κύριλλος Παπαδόπουλος, ο Ανανίας ο Αντιπάριος, οι μητροπολίτες Νεόφυτος Μαυρομμάτης Αντιπάριος, Κυζίκου Ιωακείμ, Δράμας Γεράσιμος, Δράμας Γερμανός Ρούσσος, Τήνου και Άνδρου Μελέτιος, Αμασείας Ιωάσαφ, Νύσσης Νεόφυτος Μαλαξός, κ.α. Στρατιωτικοί, πολιτικοί, διπλωμάτες, Φιλικοί, όπως Νικόλαος Μαυρογένης ηγεμόνας της Βλαχίας, Μαντώ Μαυρογένους, Αλέξανδρος Μαύρος, Σπυρίδωνας Βιάζης, Φραγκίσκος Κρίσπης-Μαύρος, Τζαννέτος Μαυρογένης, κ.α.

Όπως είναι γνωστό δεν υπήρξε ταυτόχρονη εξέγερση των Ελλήνων κατά του δυνάστη (10 Απριλίου τα Ψαρά, 17 Απριλίου η Ύδρα, κ.α.). Έτσι λοιπόν στις 24 Απριλίου 1821 ο Παναγιώτης Δ. Δημητρακόπουλος πρόκριτος, Φιλικός, κηρύσσει την Επανάσταση στην Πάρο. Είχε μυήσει στη Φιλική Εταιρεία συμπολίτες μας όπως τους: Μάρκο Μάτσα Μαυρογένη, Ανδρέα Ψαράκη, Αλέξανδρο Μπαρότζη, Βασίλειο Καμπάνη, Γ. Τελέντα, Ιωάννη Βαλσαμή, Ιωάννη Κορτιάνο, Γεώργιο Ιωάννου Βιτζαρά, Παναγιώτη Βαφιόπουλο. Στις 14 Αυγούστου 1821 μεταβαίνει στην Πελοπόννησο με 150 εθελοντές Παριανούς αγωνιστές. Στις 3 Μαΐου 1821 αναχωρούν για την Ύδρα, υπό την οδηγία του Νικόλαου Μαλατέστα, οι: Σπυρίδων Πανάς, Βαγγέλης Παπαδόπουλος, Ιωάννης Παπαδόπουλος, Μανώλης Παπαδόπουλος, Δημήτριος Αρκάς, Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Μάρκος Μοστράτος, Αντώνιος Καντιώτης, ΠερούληςΠαντελαίος, Παντελάκης Ραγκούσης, Ιωάννης Αλιπράντης.

Ο Ανδρέας Ψαράκης που ήταν πρόξενος της Ρωσίας στην Πάρο, υπηρέτησε ως αξιωματικός 6ης τάξεως. Ένα χρόνο μετά την έναρξη του Αγώνα αναχώρησε από την Πάρο με τον γιο του Νικόλαο και μαζί με 72 Παρίους στρατιώτες, κατευθυνόμενος προς Πελοπόννησο, για να μετάσχουν στους απελευθερωτικούς αγώνες.

Στις 20 Αυγούστου 1825 αναχωρούν από την Παροικιά για το Ναύπλιο οι: παπα-Δημήτριος Σκιαδάς, Γεώργιος Μπενέτου Σκιαδάς, Αντώνιος Συμεών Δελλαγραμμάτης, Νικόλαος Αντωνίου Πρωτόδικος, Εμμανουήλ Γ. Χριστιανόπουλος. Ο Σπύρος Παριανός πεθαίνει ηρωικά στη μάχη του Γαλατσίου Μολδαβίας στις 21 Φεβρουαρίου 1821. Είναι ο πρώτος νεκρός του Αγώνα. Ο Ιωάννης Λέφας, έπεσε στο πεδίο της μάχης κατά μαρτυρία του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Ο Παναγιώτης Δανιήλ, έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες ως υπαξιωματικός και έπεσε μαχόμενος. Ο Στέφανος Μαυρογένης, τον οποίο κομμάτιασαν με τσεκούρι οι Τούρκοι το 1821 στην Κωνσταντινούπολη. Ο Απόστολος Μαυρογένης, ήταν στρατιωτικός γιατρός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ο Γρηγόριος Σάλλας, χιλίαρχος από την Παροικιά, αρχηγός της εκστρατείας του Ολύμπου και αρχιστράτηγος της Μακεδονίας, όπου το 1822 αναζωπύρωσε την Επανάσταση. Είχε διατελέσει υπασπιστής του Δημ. Υψηλάντη, συμμετέχοντας στην Τρίπολη, στην Κόρινθο, στο Άργος κ.α. Φονεύθηκε στο Λεωνίδιο το 1827.

(Συνεχίζεται…)

Χριστόδουλος Α. Μαούνης