Bullying | Συμβαίνει και στην Πάρο;
/Αφορμή για την έρευνά μας αποτέλεσε μια επιστολή που λάβαμε από τη διακεκριμένη παραγωγό κινηματογράφου, Κάτια Κορνίλοβα. Η κ. Κορνίλοβα είναι από τη Ρωσία και κατοικεί στις Λεύκες. Στην επιστολή της περιγράφει τι βίωσε το παιδί της, ο 11χρονος Αρσένης, πώς αντιμετωπίστηκαν οι καταγγελίες της και εκφράζει την αγωνία της.
Ιδού το πλήρες κείμενο της επιστολής:
«Πριν από 5 χρόνια, μετακομίσαμε με τον γιο μου από τη Μόσχα στην Ελλάδα και στην Αθήνα ο γιος μου ξεκίνησε σχολείο. Ήταν ένα αγγλικό σχολείο που δεν ήξεραν τα παιδιά τι είναι ο ρατσισμός και ο εκφοβισμός.
Το αγόρι μεγάλωνε και ήθελε να επικοινωνήσει με τους συνομηλίκους και στη γειτονιά. Στην Αθήνα ήταν δύσκολα –το σπίτι μας ήταν μακριά– από το σημείο συγκέντρωσης των παιδιών. Έτσι, αποφάσισα να μετακομίσω στις Λεύκες, όπου ήδη είχαμε ένα σπίτι αγορασμένο πριν από καιρό (το σπίτι των ονείρων μου). Πίστεψα ότι η Πάρος είναι το πιο ασφαλές μέρος για τον γιο μου. Έκανε γρήγορα φίλους με τα παιδιά του χωριού και έβγαινε βόλτα κάθε μέρα. Όμως, κάποιο απόγευμα άρχισε να μου λέει τι έκαναν έξω και κάθε επόμενο επεισόδιο ήταν πιο τρομακτικό από το προηγούμενο. Τον χτυπάγανε, τον εξευτέλιζαν, του κλέβανε χρήματα, τον απειλούσαν, τον πρόδωσαν, τον έβριζαν.
Αυτή είναι η εμπειρία της ζωής του, ίσως έτσι πρέπει να μεγαλώνουν οι άντρες –έτσι σκέφτηκα εγώ– και το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να τον υποστηρίξω, να καταλάβω τα συναισθήματά του.
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, τον χτύπησαν πολλοί μόνο επειδή ήταν Ρώσος. Επειδή στο χωριό υπάρχει ένα αγόρι που η μητέρα του είναι από την Ουκρανία και ξεκίνησε αυτόν τον αγώνα. Μετά απ’ αυτό, ο γιος μου, Αρσένης, σταμάτησε εντελώς να βγαίνει στο χωριό. Ένα απόγευμα ήρθαν στο σπίτι μας τρία παιδιά και του ζήτησαν να βγει έξω. Τους είπε όχι. Στη συνέχεια πέταξαν άμμο και πέτρες στις σκάλες, έφτυσαν στο παράθυρο και απείλησαν ότι θα σπάσουν την πόρτα, θα φέρουν τον κλειδαρά και θα πετάξουν μολότοφ στο σπίτι!
Η υπομονή μου εξαντλήθηκε και πήγα στην Αστυνομία. Αυτά τα παιδιά ζουν στο χωριό μας και είναι δύο χρόνια μεγαλύτερα από τον Αρσένη (11 ετών). Τον έναν απ’ αυτούς τον έχουν δει στο παρελθόν να εκφοβίζει τους νεότερους. Πρότεινε επίσης στον Αρσένη να συμμετάσχει στην κλοπή μαρκαδόρων από το παντοπωλείο του γείτονα. Ο Αρσένης αρνήθηκε. Του έπαιρνε συνεχώς χρήματα και σχεδόν ποτέ δεν του τα επέστρεφε. Έδωσε επίσης στον Αρσένη και ένα δωράκι για τα γενέθλιά του και μετά το ζήτησε πίσω. Και όταν ήταν ακόμα φίλοι, το φθινόπωρο, ήρθε στο σπίτι μας και λέρωσε επίτηδες το ρολόι του Αρσένη με σπρέι. Γιατί;!
Οι μπαμπάδες των δύο αγοριών προσήλθαν στην Αστυνομία μαζί με τους γιους τους. Οι μπαμπάδες ήταν πολύ αγενείς μαζί μου και τα παιδιά αρνήθηκαν τα πάντα. Ένας πατέρας είπε ότι δεν θα έλεγε ούτε καλημέρα στο παιδί μου πια, ο δεύτερος από το πρώτο λεπτό «επιτέθηκε». Ο αστυνομικός άρχισε να λέει ότι ο Αρσένης φοβόταν να βγει από το σπίτι και πριν προλάβει να τελειώσει ο αστυνομικός, ο πατέρας τον διέκοψε με τα λόγια: «γιατί φοβάται, έχει αγοραφοβία;». Και οι δύο πατέρες μίλησαν στους αστυνομικούς με ένταση και φώναξαν πάνω τους…
Από εδώ και πέρα ο Αρσένης δεν θέλει πια ούτε να βγει έξω, ούτε να τους συναντάει κάθε πρωί στη στάση του λεωφορείου, που τους πάει όλους μαζί στα σχολεία τους. Σκεφτόμαστε επίσης και να φύγουμε από εδώ…».
——————————————-
Ο «σχολικός εκφοβισμός» ή αλλιώς bullying αποτελεί σοβαρό κοινωνικό φαινόμενο που χρειάζεται εμπεριστατωμένη αντιμετώπιση, καθώς οι διαστάσεις που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια είναι ανησυχητικές.
Οι τραγωδίες του 20χρονου Βαγγέλη Γιακουμάκη το 2015, του 15χρονου Νικόλα Φιλίππου το 2018 και του 12χρονου Μάκη μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, το πιστοποιούν. Τα περιστατικά που βλέπουν πια το φως της δημοσιότητας είναι πολλά και σοκαριστικά. Μαθητές πέφτουν θύματα στοχοποίησης, επαναλαμβανόμενου εκφοβισμού και ακραίας βίας είτε μέσα στον χώρο του σχολείου είτε έξω από αυτόν, από τους ίδιους τους συνομηλίκους τους.
Τι γίνεται όμως στο νησί της Πάρου; Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στα σχολεία μας;
Μ. Παναγάκη: «Δεν έχει παρατηρηθεί πρόβλημα στο σχολείο»
Απευθυνθήκαμε καταρχάς στη διευθύντρια του δημοτικού σχολείου στις Λεύκες, Μαριαλένα Παναγάκη. Η ίδια μας είπε για την υπόθεση της κ. Κορνίλοβα: «Πρόκειται για εξωσχολικό περιστατικό. Εμείς ως εκπαιδευτικοί μπορούμε να εντοπίσουμε και να καταγράψουμε μόνο ό,τι συμβαίνει εντός σχολείου. Πολλές φορές συμβαίνουν περιστατικά εκτός σχολείου, στα οποία εμείς δεν μπορούμε να παρέμβουμε. Το συγκεκριμένο παιδί, σας διαβεβαιώνω, είναι χαρούμενο στο σχολείο. Με το σχολικό περιβάλλον και τους συμμαθητές του έχει καλές σχέσεις. Τα παιδιά τα παρατηρούμε κάθε μέρα. Αν συμβαίνει κάτι δεν υπάρχει περίπτωση να μην το επισημάνουμε. Γενικά τα τελευταία χρόνια, λόγω των περιορισμών της πανδημίας και της πίεσης που βιώνει η κοινωνία με την κρίση, τα παιδιά είναι περισσότερο νευρικά και ευερέθιστα, αλλά θέλω να είμαι ξεκάθαρη ότι bullying δεν υπάρχει».
Ε. Ντουμανίδου: «Έχει γίνει συστηματική προσπάθεια»
Η «Φωνή της Πάρου» απευθύνθηκε και σε άλλους εκπαιδευτικούς, αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες. Η κ. Εύα Ντουμανίδου είναι δασκάλα στο 2ο δημοτικό σχολείο της Παροικιάς από το 1996.
«Το περιβάλλον στο νησί μας είναι περισσότερο ελέγξιμο από ό,τι στις μεγάλες πόλεις, όπου ακούμε για ακραία περιστατικά bullying. Υπάρχει καλύτερη επικοινωνία με τους γονείς. Πάντως, έχουν προκύψει δυσκολίες, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση. Τα παιδιά άρχισαν να φέρνουν θυμό από το εξωτερικό περιβάλλον στο σχολείο, αλλά δε μας ξέφυγε καμία κατάσταση».
Α. Παυλάκη: «Χρειαζόμαστε επαρκείς δομές»
Η Αγγελική Παυλάκη, δασκάλα στο δημοτικό σχολείο της Μάρπησσας και υπεύθυνη για θέματα βίας στο σχολείο, μας δήλωσε:
«Η αλήθεια είναι πως έχουν υπάρξει κατά καιρούς κάποια περιστατικά, τα οποία όμως δε θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν bullying. Αυτό που έχω παρατηρήσει είναι κάποια παιδιά να υφίστανται απομόνωση ή πείραγμα από άλλα, όμως ποτέ δεν έχει φτάσει η κατάσταση στη στοχοποίηση ή τη θυματοποίηση κάποιου παιδιού. Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι κρατικές δομές είναι υποστελεχωμένες και η βοήθειά τους δεν επαρκεί, όταν χρειάζεται να παρέμβουν».
Α. Προκοπίου: «Δεν υπάρχουν στοιχεία για bullying»
Η κ. Αναστασία Προκοπίου, επιστημονικά υπεύθυνη του κέντρου πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας, «Θησέας Κυκλάδων», κατέθεσε τη δική της προσέγγιση:
«Όσον αφορά το bullying, δεν μπορούμε να προβούμε σε καμιά εκτίμηση, καθώς δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα. Δεν υπάρχει καν σύστημα ή μέθοδος καταγραφής, εξ όσων γνωρίζω. Επιπλέον, θεωρώ ότι ο θόρυβος περί bullying περισσότερο αποπροσανατολίζει από το ζητούμενο, το οποίο κατά τη γνώμη μου είναι η πρόληψη τέτοιων φαινομένων συμπεριφοράς. Ειδικά όταν οι γενικότερες κοινωνικές συνθήκες είναι σκληρές και αντίξοες, όπως τις βιώνουμε όλοι στις μέρες μας, τότε πρέπει να δίνεται έμφαση στην πρόληψη».
Ε. Γιαννάτου: «Τα σημάδια είναι ανησυχητικά»
Η κ. Ειρήνη Γιαννάτου, παιδίατρος στο νησί, κατέθεσε τη δική της μαρτυρία:
«Από την καθημερινή επαφή που έχω με παιδιά και γονείς, έχω την αίσθηση ότι έχουν μπει στην καθημερινότητα των παιδιών η αγένεια, οι προσβολές, οι κακοί τρόποι και διάφορες άλλες αρνητικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές. Δεν ξέρω αν όλα αυτά εμπίπτουν στον ορισμό αυτού που λέμε bullying, αλλά πρόκειται σίγουρα για ανησυχητικά φαινόμενα.
Υπάρχουν γονείς που συνειδητοποιούν τι συμβαίνει στο παιδί τους την ώρα που συζητάμε στο ιατρείο ή άλλοι μου αναφέρουν με ενόχληση γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο σχολείο, όπως π.χ. ότι το κοριτσάκι τους δεν πάει στην τουαλέτα του σχολείουε πειδή κάποια παιδιά θεωρούν αστείο να κοιτάζουν κάτω από την κλειστή πόρτα της τουαλέτας. Διαπιστώνουμε δηλαδή ανοχή στην αγένεια και την κακή συμπεριφορά στα σχολεία.
Ανάλογα περιστατικά διαπιστώνονται καθημερινά, με αποτέλεσμα κάποια από τα παιδιά «θύματα» να σωματοποιούν το βάρος του ψυχικού φορτίου τους σε άτυπα κοιλιακά άλγη, κεφαλαλγίες και διάφορα άλλα.
Οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι «δεν μπορούμε να ασχολούμαστε κάθε μέρα και όλη μέρα με το σου είπα, μου είπες κλπ. Αλλά το παιδί που υφίσταται αυτή τη συμπεριφορά εν τέλει υποφέρει. Αυτά τα «ασήμαντα» λοιπόν περιστατικά μπορεί να μην τα ονομάζουμε bullying, αλλά είναι πολλά και πληγώνουν με την επανάληψη και την επιμονή τους.
Από την άλλη, οι γονείς των παιδιών που γίνονται «θύτες», από τη δική τους θεωρητική θέση ισχύος, αποδέχονται τη συμπεριφορά των παιδιών τους, με την άρνηση του προβλήματος και την αναγνώριση της γοητείας του δυνατού γόνου τους, και ρίχνουν, με της τάση τους, νερό στον μύλο του διχασμού μεταξύ των παιδιών.
Η μισή λύση του προβλήματος είναι η αναγνώριση του προβλήματος και όλοι μαζί οφείλουμε να φροντίσουμε για την άλλη μισή λύση, ολοκληρωμένα και μεθοδευμένα. Το παράδειγμα της Δανίας, όπου με την εισαγωγή του μαθήματος της ενσυναίσθησης στα σχολεία μείωσαν τα περιστατικά bullying, θα μπορούσε να είναι ένα μάθημα για εμάς».
Από κύκλους της Αστυνομικής Διεύθυνσης Ν. Αιγαίου μάς επισημάνθηκε σχετικά: «Πρέπει να σημειώσουμε ότι καταγράφεται σημαντική αύξηση στην παραβατικότητα των ανηλίκων, κατά 20% έως 30%. Τα αίτια είναι πολλαπλά. Οι περιορισμοί λόγω κορωνοϊού είχαν καταλυτική επίδραση στην ψυχολογία των νέων. Τα παιδιά κλείστηκαν, μπερδεύτηκαν, βγήκε άγχος, ένταση, υπήρξε έξαρση καταθλιπτικών διαταραχών. Αυτά όλα μεταφράζονται σε παρορμητικότητα, βίαιη συμπεριφορά και κατ’ επέκταση παραβατικότητα. Βέβαια, αυτό πρέπει να συνδεθεί με τη βία που παρατηρούμε στην κοινωνία».
Τα παιδιά «διδάσκονται» τη βία από την κοινωνία
Ο όρος «ενδοσχολική» βία, που χρησιμοποιούμε, δηλώνει τον χώρο (σχολείο) όπου εκδηλώνεται η βία. Τα αίτια που οδηγούν τα παιδιά στη βία, όμως, κατά κύριο λόγο δεν έχουν σχέση με το σχολείο.
Χρόνια τώρα οι κυβερνήσεις, κρύβοντας τις δικές τους ευθύνες, χρησιμοποιούν τον όρο «ενδοσχολική», για να ενοχοποιήσουν τους εκπαιδευτικούς, κυρίως γιατί οι τελευταίοι αδυνατούν να λειτουργήσουν ως μηχανισμός καταστολής με αφορμή λίγες περιπτώσεις. Αποσιωπούν ότι ο μαθητής αλλά και η οικογένειά του ζουν και επηρεάζονται από την οργάνωση της κοινωνίας. Πολιτικές που οδηγούν στη φτώχεια και τον ταξικό αποκλεισμό και που διαλύουν οικογένειες, δεν έχουν την κύρια ευθύνη για ένα θυμωμένο παιδί; Δεν είναι το συγκεκριμένο οικονομικό σύστημα που καλλιεργεί αντιλήψεις όπως «ο θάνατός σου η ζωή μου», «πάτα επί πτωμάτων», «κοίτα την πάρτη σου»; Εκτός από λίγες περιπτώσεις, στις οποίες μπορεί να υπάρχουν π.χ. ψυχολογικά ή άλλα αίτια που οδηγούν τους μαθητές σε βίαιη συμπεριφορά και που η αντιμετώπισή τους πρέπει να γίνεται με τη συνδρομή ειδικών, η μεγάλη πλειονότητα των μαθητών «μαθαίνει» τη βίαιη συμπεριφορά από την κοινωνία.
