Παλαιότερα ως κοινωνία μας απασχολούσαν ο σχολικός εκφοβισμός και οι συγκρούσεις εντός σχολικών αιθουσών (bullying), τώρα έχουμε συμμορίες στις γειτονιές.

Και μολονότι ο δείκτης της παραβατικότητας των ανηλίκων (13-17 ετών) δεν έχει μεταβληθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια (κυμαίνεται στο 4%-8%), τα εγκλήματα βίας έχουν γίνει πιο άγρια…

Από το 2007 ο κ. Πρώιος και η κ. Γιώτσα με την υποστήριξη του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων είχαν αρχίσει να εφαρμόζουν το πρόγραμμα ACT.

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα (ACT /ΜΜΕ – Βίας) είναι ένα πρόγραμμα πρόληψης της Βίας για την προστασία των μικρών παιδιών, το οποίο δημιουργήθηκε από τον Αμερικανικό Ψυχολογικό Σύλλογο (American Psyhological Association – APA) και τον Εθνικό Σύλλογο για την εκπαίδευση Μικρών Παιδιών ( National Association for the Education of Young Children – NAEYC των ΗΠΑ )που εστιάζει στην πρόληψη της βίας, σε γονείς παιδιών έως δέκα ετών, σε εκπαιδευτικούς και εργαζομένους σε δομές παιδικής προστασίας σε όλη τη χώρα.
…«Αγνοούμε συχνά τη μη εμφανή βία, όπως ένα τράβηγμα του παιδιού, αλλά και θεμελιώδεις γνώσεις εξελικτικής ψυχολογίας των παιδιών», επισημαίνει η κ. Γιώτσα.

Το ACT παρέχει γνώσεις και μέσα από βιωματικές ασκήσεις οδηγεί τους συμμετέχοντες σε ενδοσκόπηση, τους γυρνάει νοητά στη δική τους παιδική ηλικία.

Εμπόδιο στην ευρύτερη εφαρμογή του ACT είναι η χρηματοδότηση και η απουσία κρατικής υποστήριξης.

Παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες όπου ασκείται βία θα την αναπαράξουν μελλοντικά.

Κάποια θα ταυτιστούν με τον θύτη και άλλα με το θύμα. Η βία από το σπίτι μεταφέρεται στο σχολείο, αλλά και στη γειτονιά.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΑΣ τον Σεπτέμβριο μήνα τρέχοντος έτους έγιναν 1.353 συλλήψεις ανηλίκων για 1.201 υποθέσεις παραβατικότητας…

Σε σύσκεψη που είχαν στις 16.10.2023 στελέχη της Αστυνομίας και ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη για το φαινόμενο της παραβατικότητας – εγκληματικότητας ανηλίκων πρότειναν λύσεις για να ελεγχθεί το φαινόμενο.

( https://www.larissanet.gr/2023/10/20/paravatikotita-anilikon-oi-chiliades-syllipseis-kai-oi-treis-axones-tis-elas// )

Η Αγγελική Καρδαρά στο βιβλίο της «Nέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους» εξετάζει με πολύ ενδιαφέρον το φαινόμενο αυτό.

Γενικά τα δύο τελευταία χρόνια πάρα πολλοί ασχολούνται με το θέμα της παραβατικότητας των ανηλίκων, διότι έχει αυξηθεί πάρα πολύ.

Πολλοί ειδικοί του θέματος υποστηρίζουν και συγκεκριμένα η κ. Αλεξάνδρα Καπάτου, παιδοψυχολόγος, που έχει ασχοληθεί πάρα πολύ με την εφηβική βία και παραβατικότητα, πως η Υγειονομική Κρίση των δύο προηγούμενων χρόνων που είχε ως συνέπεια τον εγκλεισμό, προκάλεσε πολλαπλά ρήγματα στις οικογένειες και στους εφήβους. Αποχωρίστηκαν από τους συνομηλίκους τους, το σχολείο και τις πάσης φύσεως δραστηριότητές τους και έκαναν μεγάλη κατάχρηση του διαδικτύου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

Το ίδιο διάστημα των δύο ετών παρουσιάστηκε ευαλωτότητα στις σχέσεις με τους γονείς τους.

Οι απανωτές κρίσεις, οικονομική κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία και παρόμοια διεθνή γεγονότα, οι αυξήσεις σε όλα τα αγαθά και η στασιμότητα των μισθών, οι επιφανειακές έως και ανύπαρκτες, ενδεχομένως, σχέσεις που έχουν με τους γονείς τους, οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις τρέχουν να τα βγάλουν πέρα με την καθημερινότητα έκαναν τους νέους να σκέφτονται πως για αυτά δεν υπάρχει ελπίδα, δεν υπάρχει μέλλον…

Ιδιαίτερα οι σχέσεις με τους γονείς παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Μπορεί οι γονείς τους να είναι αυταρχικοί, πιεστικοί και τα παιδιά αυτά να νιώθουν μία μεγάλη ανασφάλεια.

Στο πλαίσιο αυτό, πιστεύουν τα παιδιά ότι τα προβλήματα επιλύονται με τη βία και αισθάνονται ότι υπερισχύοντας έναντι των συνομηλίκων τους, εισπράττουν επιβεβαίωση, έπαινο, ενθάρρυνση και ότι ανήκουν κάπου, γεγονός που το έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη.

Όταν στο σπίτι είναι αόρατα, δεν τα βλέπουν και δεν τα ακούνε - διότι κυρίως αυτό θέλουν - όταν δεν τα αποδέχονται γι’ αυτό που είναι, νιώθουν ότι αν λειτουργήσουν επιθετικά, θα ξεχωρίσουν, θα εισπράξουν πολλά like… και «μπράβο»!

Θα αποκτήσουν αυτήν την πολυπόθητη αυτοεκτίμηση και αποδοχή, που δεν έχουν.

Νιώθουν επίσης, ότι θα καταφέρουν με αυτήν τη συμπεριφορά τους, να γίνουν αρεστοί στους άλλους, μιας και δεν είναι αρεστοί στους γονείς τους.

Σε μια ενδιαφέρουσα έρευνα που διεξήχθη από το πανεπιστήμιο της Minnesota για το ζήτημα αυτό, διαπίστωσαν ότι έχει μεγαλύτερη επιρροή στους έφηβους αυτά που αισθάνονται και αντιλαμβάνονται από τη συμπεριφορά των γονιών, παρά αυτά που τους λένε. Με λίγα λόγια οι πράξεις των γονιών έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία για τον παραδειγματισμό των παιδιών από ότι τα λόγια τους. Νιώθουν μεγάλη ανάγκη να υπερισχύσουν στον άλλον, για να ξεπεράσουν τη θλίψη που νιώθουν μέσα τους και τη μεγάλη μοναξιά.

Πίσω από τα περιστατικά αυτής της επιθετικότητας, σε αρκετές περιπτώσεις, υποκρύπτονται σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως αγχώδεις διαταραχές. Το άγχος και ο θυμός που έχουν μέσα τους κάποιοι έφηβοι, είναι οι κυριότερες αιτίες πίσω από την αύξηση των περιστατικών της νεανικής εγκληματικότητας και της βίας. Ο θυμός τους είναι κυρίως προς τον κόσμο των ενηλίκων και στην ουσία με την παραβατική τους συμπεριφορά εκείνους προκαλούν, μια και δεν μπορούν να εκφράσουν οποιαδήποτε μορφή επιθετικότητας προς εκείνους, διότι τους θεωρούν πιο δυνατούς. Και βέβαια σε αυτή την έκφραση βίας υπάρχει ο θύτης και το θύμα.

Αναφερθήκαμε στον θύτη, αλλά όχι στο θύμα….

Πως θα είναι η επόμενη μέρα του θύματος;

Φόβος, ανασφάλεια, κατάθλιψη…

Και μήπως το θύμα θα είναι ο αυριανός θύτης με το τραύμα που βίωσε;

Μιλάμε για Παιδιά, έφηβους…

Πίσω από τους έφηβους είναι η κοινωνία των ενηλίκων…

Οι γονείς πρωτίστως, αλλά και...

Όλοι εμείς οι γείτονες, οι φίλοι, οι συνεργάτες, οι συντοπίτες, οι δάσκαλοι… Έχουμε χτίσει τις ζωές μας πάνω σε λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με τον εαυτό μας και τη σχέση που έχουμε με όσα μας περιβάλλουν. Αυτό έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής. Οι συνθήκες της ζωής μας έχουν αλλάξει δραστικά, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε συνθήκες επιβίωσης.

Και η επιβίωση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ζωή μέσα στο άγχος.

Αγχωμένοι με τα προβλήματα και τις δυσκολίες της καθημερινότητας, πολλές φορές παραμελούμε τους αγαπημένους μας.

Την οικογένειά μας, τα παιδιά μας.

Φωτεινή Σαμαρά

Επιχειρηματίας

ΜΒΑ Διοίκηση Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας

Πιστοποιημένη στην «Αγωγή Υγείας στο Σχολείο και σε Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες» ΕΚΠΑ