Η ιστορία της ελονοσίας ταλαιπωρούσε βασανιστικά τους κατοίκους της Παροικιάς κατά τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα. Στα βόρεια λιβάδια της Παροικιάς υπήρχαν έλη, τα οποία αποτελούσαν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και είχαν σαν συνέπεια την απώλεια πολύτιμου καλλιεργήσιμου εδάφους.

Η κ. Όλγα Μπαδήμα-Φουντουλάκη, αρχιτέκτων, ιστορικός της αρχιτεκτονικής της νεότερης Ελλάδας, παρουσίασε στο περιοδικό «Παριανά» (τευχ.155), τις μελέτες για τις προσπάθειες αποξήρανσης της ελώδους περιοχής της Παροικιάς, που έγιναν στα μέσα του 19ου αιώνα.

Μελέτη του Κωνσταντίνου Διαμαντίδη

Το Μηχανικό Κυκλάδων, του οποίου διευθυντής ήταν τότε ο λοχαγός Αλέξανδρος Γεωργαντάς, επιφορτίστηκε με την εξέταση του σχεδίου Weiler, εάν αυτό ήταν εφαρμόσιμο και σε περίπτωση που δεν θα ήταν, με την εκπόνηση ενός νέου σχεδίου για την αποξήρανση της περιοχής. Ο Γεωργαντάς ανέθεσε στον ανθυπολοχαγό του Μηχανικού Διαμαντίδη, ο οποίος υπηρετούσε στην Τήνο, να εξετάσει, εάν θα μπορούσε με βάση το σχέδιο και τον προϋπολογισμό του Weiler να εκτελέσει την αποξήρανση. Ο Διαμαντής μετέβη στην Πάρο, μελέτησε την κατάσταση και τον Φεβρουάριο του 1860 υπέβαλε ένα σχέδιο και προϋπολογισμό στη Διεύθυνση Μηχανικού Κυκλάδων. Στην αναφορά του σημείωνε ότι το έλος έχει έκταση 21 στρεμμάτων και στα περισσότερα σημεία βάθος 20 εκατοστών του μέτρου και ότι η αποξήρανση θα μπορούσε να επιτευχθεί πολύ εύκολα. Σύμφωνα με πληροφορίες που είχε συγκεντρώσει από γηραιούς κατοίκους, η δημιουργία του έλους ήταν συνέπεια εκχωματώσεων που είχαν γίνει στην περιοχή. Εάν λοιπόν τα αφαιρεθέντα χώματα θα επιστρέφονταν στη θέση τους, η αποξήρανση θα επιτυγχανόταν πλήρως. Για το άνοιγμα των τάφρων θα απαιτούνταν 4.409 δρχ. για ημερομίσθια και για τεχνικά υδραυλικά έργα 3.651 δρχ. επιπλέον.

Η μελέτη του Διαμαντίδη υπεβλήθη στο υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο παρατήρησε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της μελέτης του και εκείνης του Weiler του 1840, όσον αφορά την έκταση του έλους και τη μέθοδο αποξήρανσης. Πραγματικά ο Weiler είχε υπολογίσει την έκταση του έλους σε 143,75 στρέμματα, ενώ ο Διαμαντίδης σε 21 στρέμματα. Σύμφωνα με τον τελευταίο, όχι μόνο δεν υπήρχε διαφωνία μεταξύ των δύο μελετών, αλλά τουναντίον πλήρης συμφωνία. Ο Weiler είχε υπολογίσει 143,75 στρέμματα επειδή είχε συμπεριλάβει και τις γύρω καλλιεργήσιμες γαίες που είχαν έκταση 121,57 στρέμματα. Και οι δύο μηχανικοί, Weiler και Διαμαντίδης, είχαν υπολογίσει την έκταση του έλους σε 21,048 στρέμματα, οπότε προσθέτοντας και την έκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων η συνολική έκταση ανερχόταν κατά τον Weiler σε 143,75 και κατά τον Διαμαντίδη σε 142,618 στρέμματα, που είναι περίπου το ίδιο.

Όσον αφορά όμως τη μέθοδο αποξήρανσης σ’ αυτό ο Διαμαντίδης διαφωνούσε πλήρως με τον Weiler. Σύμφωνα με τον Διαμαντίδη η διάνοιξη των πολλών καναλιών και η κατασκευή του ιχθυοτροφείου δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο έλος της Παροικιάς, το οποίο είχε βάθος μόνο 20 εκατοστά. Άλλωστε η κατασκευή ενός ιχθυοτροφείου απαιτούσε μεγάλες δαπάνες και η ύπαρξη του θα επαύξανε τις νόσους που μάστιζαν τον τόπο. Ο διευθυντής του Μηχανικού Κυκλάδων, Γεωργαντάς, προτιμούσε την απλούστερη μέθοδο αποξήρανσης του Διαμαντίδη, από εκείνη του Weiler, και έτσι η μελέτη του Διαμαντίδη εστάλη στο υπουργείο για έγκριση. Η τελευταία ήταν μεν πρόχειρη γιατί είχε γίνει μόνο εξ όψεως, δηλαδή χωρίς τη χρήση γεωμετρικών οργάνων και κατά συνέπεια, και ο προϋπολογισμός έγινε κατά προσέγγιση, απέδιδε όμως περίπου πόσο θα κόστιζε το όλο έργο.

Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή ο δήμος θα έπρεπε με προσωπική εργασία των κατοίκων της Παροικιάς να ανοίξει τις τάφρους, μια εργασία η οποία πραγματικά έγινε και είχε αποπερατωθεί τον Οκτώβριο 1860. Ο δήμος όμως δε διέθετε τα χρήματα για τα υπόλοιπα τεχνικά έργα και απευθύνθηκε στην κυβέρνηση, παρακαλώντας την να αναλάβει τη μικρή αυτή δαπάνη για την πλήρη αποξήρανση του έλους. Κατά τον δήμο, η προσωπική εργασία είχε ήδη πραγματοποιηθεί από τους κατοίκους, τα υπόλοιπα όμως ήταν υδραυλικά έργα για τα οποία οι κάτοικοι δε διέθεταν ούτε τις απαιτούμενες γνώσεις, ούτε τα τεχνικά μέσα για να τα εκτελέσουν. Από την άλλη πλευρά το έδαφος, το οποίο καλυπτόταν από το έλος, ανήκε εξ ολοκλήρου στο δημόσιο και κανείς ιδιώτης δεν επρόκειτο να ωφεληθεί από την αποξήρανση δικού του εδάφους. Ο έπαρχος Νάξου ζήτησε την αποστολή του Διαμαντίδη στην Πάρο για να διευθύνει τις εργασίες αποξήρανσης και να ελέγξει, εάν τα έργα που είχαν ήδη εκτελεσθεί από την κοινότητα ήταν επαρκή ή ποια άλλα έργα θα απαιτούνταν και να συντάξει ένα λεπτομερή προϋπολογισμό. Ο Νομάρχης Κυκλάδων ενέκρινε επίσης την αποστολή του Διαμαντίδη και ήταν σύμφωνος ότι η κυβέρνηση έπρεπε να αναλάβει τα έξοδα για τα τεχνικά έργα.

Πηγές: «Παριανά» τευχ. 155

Χριστόδουλος Α. Μαούνης