Παριανοί Αγωνιστές που συμμετείχαν σε διάφορες μάχες: «Το Βασίλειον της Ελλάδος και η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλεύς επεφόρτισε το Υπουργείον Στρατιωτικών να τους απονέμει «εντίμως μεθέξαντα του υπέρ ανεξαρτησίας της Ελλάδος ηρωικού αγώνος (…) το «δίπλωμα του Ιερού Αγώνος» που συνοδευόταν με «χαλκούν αριστείον».

Ήταν οι:

Ο Μιχάλης Δεσύλλας από τις Λεύκες, είχε μετάσχει στη μάχη του Φαλήρου στις 22 Απριλίου 1827 στην οποία τραυματίστηκε θανάσιμα ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.

Τιμήθηκαν από τον Όθωνα με χαλκούν αριστείον και δίπλωμα, στις 12 Μαρτίου 1836 ο Νικόλαος Ναυπλιώτης από την Παροικιά, για την ενεργό συμμετοχή του στους αγώνες, αλλά και για την χρηματική ενίσχυση του αγώνα, και το 1843 ο Κωνσταντίνος Δαμίας από το Μαράθι, ως μετάσχων στον Ιερό Αγώνα.

Ο Ιωάννης Αλεξ. Δελλαγραμμάτης από την Παροικιά, το 1843 έλαβε «σιδηρούν παράσημον», για τις προσφερθείσες υπηρεσίες του στον Αγώνα του 1821.

Ο Γεώργιος Ιωάννου Χανιώτης, χιλίαρχος από τις Λεύκες, έλαβε μέρος σε πολεμικές συρράξεις από το 1821 μέχρι τη λήξη της Επανάστασης, μέσα στις οποίες και η περίφημη άλωση της Τριπολιτσάς, μαζί με άλλους παριανούς.

Μετείχαν στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, ο Ιωάννης Καπαρός-Κορωναίος, ο Ιωάννης Αναγνώστου Καπαρός, με επτά στρατιώτες, ο ιερέας Θεόδωρος Παπαδόπουλος, που ως ανταμοιβή διορίστηκε ηγούμενος του Αγίου Αντωνίου Κεφάλου και ο Νικόλαος Ρούσσος-Μπονοφάτζου, όπου τραυματίστηκε σοβαρά, υπό την αρχηγία του Παροικιώτη υπολοχαγού, Γ. Μαυρομμάτη.

Ο Δημήτριος Καλλιέρος, παππούς του γνωστού παιδαγωγού της Πάρου, πολέμησε στα Τρίκορφα, κοντά στη Τριπολιτσά, το 1825, παρασημοφορήθηκε το 1844.

Ο Δημήτρης Πρωτόδικος από την Παροικιά, τιμήθηκε με το «αριστείο ανδρείας», ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή του στα πεδία μαχών. Το 1840 στη κηδεία της Μαντώς, έφερε τα διακριτικά του λοχία, φορώντας φουστανέλα.

Ο Κοσμάς Περαντινός, με το παρατσούκλι «Τράντας», από την Παροικιά, ήταν το πρωτοπαλίκαρο της Μαντώς Μαυρογένους, υπηρετώντας ως αξιωματικός Ζ’ τάξεως. Στη κηδεία της Μαντώς συνόδευε το φέρετρο «ξυπόλυτος με στολή γενίτσαρου, που είχε ως λάφυρο». Ο πατέρας του, αξιωματικός, Κωνσταντίνος Περαντινός, πληγώθηκε στην Τριπολιτσά. Συμμετείχε και ο αδελφός του Στάμος Περαντινός.

Ο Ιωάννης Παπαδάκης από τη Νάουσα, μετείχε στην άλωση της Τριπολιτσιάς, στη καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια, στο Χάνι της Γραβιάς, στη μάχη του Πέτα, κ.α.

Στην πολιορκία των Αθηνών, συμμετείχαν ως ναύτες από την Παροικιά, ο παπα-Νικόλαος Πριμηκυρίου, ο Νικόλαος Απόκοτος και ο Χρήστος Πάσσος, ο οποίος συμμετείχε και στην εξόρμηση του Ομέρ Βρυώνη.

Ο Ιωάννης Ζέπου Ραγκούσης από την Παροικιά, πολέμησε στην Κρήτη, υπό την οδηγία του οπλαρχηγού Δημητρίου Κουρμούλη.

Ο Νικόλαος Μπόγκλαρης είχε μετάσχει στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων στις Παραδουνάβιες περιοχές ήδη από το 1818 υπό την αρχηγία του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Ο Γεώργιος Κρίσπης, υπηρέτησε ως αξιωματικός στον Ιερό Λόχο και στη μάχη στο Δραγατσάνι και ήταν υπασπιστής του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Επίσης, πήραν μέρος οι παρακάτω συμπολίτες μας, αλλά δεν έχουν συλλεχτεί πιο αναλυτικές πληροφορίες.

Υπαξιωματικοί : Θεόδωρος Βαλσαμής, Δημήτρης Ζαφειρόπουλος, Νικόλαος Καπαρός, Ιωάννης Λαουράκης, Δημήτριος Μανέττας, Μάρκος Παντελαίος, Μανούσος Ρούσσος και Ευάγγελος Χαλκιάς.

Στρατιώτες : Δημήτριος Ι. Αιγινίτης, Παναγιώτης Ι. Αιγινίτης, Δημήτρης Γρηγορόπουλος, Ιωάννης Γ. Μπουρναζάκης-Κρητικός, Προσκυνητής Αναστ. Βαντώρου, Ιάκωβος Σταθερός, Δημήτρης Στράντσαλης, Γ. Σπαθαρόπουλος, Κ. Σπαθαρόπουλος, Γεώργιος Φωκιανός, Θεόδωρος Νικηφοράκης, Αναγνώστης Ιωάννου Καπαρός, Ιωάννης Γ. Κυρίτσης, Πέτρος Παντελαίος, Γεώργιος Αναπλιώτης, Μανώλης Βενιέρης, Νικόλαος Ρούσσος, Σταμάτης Βεντουρής, Νικόλαος Αναγνώστης, Ελευθέριος Αναγνώστης, Γιάννης Σκοπελίτης, Απόστολος Γραμματικόπουλος.

Ναύτες: Παντελής Καπασάκης, Γεώργιος Καμπούρης, Κυριακούλης Σώχος.

Πηγές: α) «Οι Παριανοί Αγωνιστές του 1821» Ηλίας Ι. Κωνσταντίνου-Νίκος Χρ. Αλιπράντης, β) «Χρονολογικό Πανόραμα της Ιστορίας της Πάρου», του Νίκου Χρ. Αλιπράντη.

Χριστόδουλος Α. Μαούνης